حاوی الاقوال فی معرفة الرجال (کتاب)

کتاب «حاوی الأقوال فی معرفة الرجال» از آثار شیخ عبدالنبى جزائرى (م، ۱۰۲۱ ق) در موضوع علم رجال می باشد. مجموع راویان بررسی‌شده در این کتاب به ۲۳۵۸ نفر می‌رسد.

مؤلف

شیخ عبدالنبى جزائرى (م، ۱۰۲۱ ق) از ارکان مکتب تشیع و از شاگردان صاحب مدارک بود. وى از نظر عمل زاهد و متقى و پرهیزکار واقعى و از نظر علمى دریاى بى کران بود. شیخ حر عاملى (صاحب وسائل) مى گوید: «او رئیس الاسلام والمسلمین و سلطان محققان و مدققان است».

برخی دیگر از تألیفات جزائری عبارتند از: اجوبة المسائل، الاقتصاد، الحواشى على التهذیب، حاشیه بر کافى، شرح تهذیب الاصول، کتاب در امامت و... .

محتواى کتاب

کتاب «حاوی الأقوال فی معرفة الرجال» مشتمل بر مطالب زیر است:

الف). مقدمه مؤلّف در معرّفی کتاب و ذکر چند فایده رجالی که عبارتند از:

• تعریف، موضوع و هدف از علم رجال؛
• اصطلاحات جرح و تعدیل؛
• تعارض جرح و تعدیل؛
• شرایط حصول عدالت در راوی؛
• شرایط قبول قول راوی در صورت عدول از عدل به فسق و بالعکس؛
• تمییز مشترکات؛
• فرقه های شیعه؛
• بررسی کنیه بعضی از ائمه(ع)؛
• معنای کتاب، اصل و توثیقات ابن غضایری.

ب). متن کتاب، شامل چهار فصل است که عبارتند از: صحاح، حسان، موثّقون و ضعفا. این تقسیم بندى در آثار گذشتگان سابقه نداشته است. این کتاب به ترتیب الفبا تنظیم گردیده و در هر حرف چندین باب گشوده شده است که از این جهت، از مشکلات محققان کاسته مى شود. در این اثر، مؤلف ثقه یا ضعیف بودن اصحاب و روات را بیان کرده است. مؤلف در هر فصل، پس از ذکر اسامی هر یک از راویان حدیث، شرح حال هر شخص با ذکر مصدر مورد مراجعه بیان شده است. اسامی راویان بر اساس حروف الفبا تنظیم شده اند، به صورتی که اسامی هم شکل در یک باب، و اسامی مختلف، تحت عنوان «باب الآحاد» گردآوری شده اند. مجموع افرادِ بررسی‌شده به ۲۳۵۸ نفر می‌رسد.

ج). خاتمه کتاب نیز، مشتمل بر چند فایده رجالی است، از جمله:

• کنیه‌ها و لقب‌های معروف افراد
• توضیح بعضی از اسناد
• توضیح اشتراک در اسم
• مراد از عدة من اصحابنا در روایات کلینی
• مذمومین از اصحاب امامان(ع)
• صاحبان توقیعات
• تاریخ ولادت و وفات امامان(ع)
• طرق شیخ طوسی در استبصار و تهذیب و اساتید شیخ صدوق در من لایحضره الفقیه
• اصحاب اجماع
• شناخت قبیله‌ها.

منابع

• محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.
• پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه.